ویدئو پاره کردن کتاب‌ها توسط دانش‌آموزان و انتشار میزان معدل امتحانات نهایی، نشان داد که وضعیت آموزش و پرورش اصلاً عادی نیست. جذاب نبودن کتاب‌ها، شیوه سنتی امتحانات و فقدان انگیزه در دانش‌آموز و معلم، باعث بروز چنین بحران‌هایی شده که آینده علمی کشور را تهدید می‌کند.
ابراهیم سحرخیز، معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش، درباره علت پایین آمدن معدل در ایران به «انتخاب» گفت: چرایی علت پایین آمدن معدل‌ها می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد. در تحلیل‌های عمیق‌تر، حتماً باید یک مطالعه میدانی صورت بگیرد. آموزش و پرورش آن متغیر‌هایی که بر این موضوع اثر دارد را باید بررسی کند. باید بپذیریم در ایران بعد از ۱۲ سال تحصیل، تمام راه‌ها به دانشگاه ختم می‌شود. وقتی دانشگاه را بررسی می‌کنید، ۴۵ درصد دانش آموختگان دانشگاه یا بیکار هستند و یا خیلی مرتبط به کارشان نیست. شما نمی‌توانید نابرابری‌های اجتماعی و تبعیض‌ها را نادیده بگیرید. الان بهترین رشته‌های دانشگاه را می‌توان با پول خرید. اخیراً یک فوتبالیستی که ممکن است در فوتبال معروف باشد، اما می‌گوید من دانشجو دکترا در رشته‌ای هستم که حتی طرف اسم آن را درست تلفظ نمی‌کند. کسانیکه در رقابت کنکور حرفی برای گفتن ندارند، در یک کشور ثالث مدرکی را می‌گیرند و بعد به زور پول و پارتی به سمت‌های خوب می‌رسند. تمامی این عوامل باعث می‌شود وقتی دانش‌آموز به دانشگاه نگاه می‌کند، خود را بی نتیجه و بیکار می‌بیند.
وی تصریح کرد: معمولاً میانگین معدل ۱۳ بوده، اما الان بین ۸ تا ۱۰ هستیم. سقوط آزاد معدل‌ها در امتحانات نهایی فاجعه است. رئیس مرکز سنجش گفته این سقوط معدل به معنای بحران نیست. بحران که شاخ و دم ندارد؛ تمام صاحب‌نظران معتقدند که در آموزش و پرورش دچار بحران کیفیت مواجه هستیم. استان‌هایی که کم برخوردار هستند و یا در نقاط مرزی قرار دارند، بیشترین آسیب را خورده‌اند. تهران و اصفهان که کانون توجه هستند، بهتر از بقیه‌اند. اگر قرار بر مقایسه است، باید نمرات دانش‌آموزان را در ستون آماری ببریم تا ببینیم مدارس دولتی و غیر انتفاعی و مرز و مرکز چقدر انحراف دارند.
وی در رابطه با فقر یادگیری دانش‌آموزان گفت: در آموزش و پرورش مرکزی به نام مرکز مطالعات داریم. من حق دارم به عنوان یک کارشناس این فرضیه را مطرح کنم که میزان اثرگذاری ارزشیابی توصیفی، در میزان بی سوادی دانش‌آموزان چقدر بوده است؟ ۴۰ درصد دانش‌آموزان دچار فقر یادگیری هستند. وقتی دوره ابتدایی که مهم‌ترین دوره و پایه و اساس آموزش است، نادیده گرفته می‌شود و اصلی‌ترین مهارت را کنار می‌گذارند، مشخص است که در پایه دوازدهم و یازدهم پایه کار می‌لنگد.
سحرخیز درباره جاماندن ایران از رتبه‌های اول جهان در حوزه سواد دانش‌آموزان گفت: ۲۸ سال است که در آزمون‌های بین‌المللی شرکت می‌کنیم و جز ۵۸ کشوری هستیم که در این آزمون‌ها شرکت کردیم. آخرین نتایج می‌گوید که ایران تقریباً جز ۴ کشور آخر جدول است. حتی وضعیتمان در منطقه که زمانی حرف برای گفتن داشتیم و قرار در ۱۴۰۴ قدرت اول علمی شویم، از ترکیه جا مانده است. در این ۸ دوره ما حتی در یک دوره هم موفق نبودیم. دانش‌آموزان ما در آزمون پلز و تیمز نتوانستند نمره متوسط جهانی را کسب کنند. این آزمون معتبر است، چون سؤالات آن سطح دشواری و آسانی یکسانی دارد و انتخاب دانش آموزش تصادفی است.
او افزود: مدارس دولتی مدارس فراموش شده با کلاس‌های ۴۰ نفره‌اند. معلم‌ها نیز انگیزه‌ای ندارند. دستمزد معلم با دستمزد کارگر روزمزد ساختمان برابری نمی‌کند و معلم مجبور است که شغل دوم داشته باشد. یک معلم رسمی حقوق بگیر استخدامی دولت، اصلاً وضعیت خوبی ندارد. سربازمعلم و معلم روزمزد که اصلاً حقوق خوبی ندارند. مسلماً چنین معلمی انگیزه کافی برای تدریس ندارد.
سحرخیز درباره علت پاره کردن کتاب توسط دانش‌آموزان در پایان ترم گفت: کتابی که چندین سال است تدریس می‌شود و قرار است تغییر نکند، چرا تحویل داده نشود؟ چرا مکانیسمی نداشته باشیم که مدیر مدرسه اول سال به دانش‌آموز بگوید کتاب‌ها نزد شما امانت است و باید آخر سال آن را تحویل دهید؟ بزرگترین تیراژ چاپ کتاب در سازمان پژوهش آموزش و پرورش است. ما سالانه ۱۶ میلیون دانش‌آموز داریم، اگر قرار باشد همه کتاب‌هایشان را بسوزانند، چالش ایجاد می‌شود. این کتاب‌ها نیز جاذبه ندارد که دانش‌آموزان علاقه‌ای به آن ندارند. این کتاب‌ها حتی جلد نمی‌شوند و زیر دست دانش‌آموز ورق ورق می‌شوند. امتحان دادن هم برای دانش‌آموز یک کابوس است و از روش‌های کهنه و نمره محوری وحشت دارد؛ مسلماً بعد از پایان امتحانات نفرت خود را به این شکل نشان می‌دهد.
ویدیویی که از یک دبستان پسرانه در تهران فراگیر شده؛ بچه‌ها بعد از امتحان این‌جوری کتاب‌هاشون رو پاره کردند.
